کد مطلب:47300 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » قرآن

راه و رسم تحقيق از ديدگاه قرآن چيست؟

ذكر اين نكته روشن است كه، منظور از روش در تحقيق، ارائه مهارتها و تجربههايي است كه دستيابي به هدف را آسانتر و عمليتر ميسازد و با صرف وقت كمتر، نتايج بيشتري به دست ميآيد. آشنايي با مطالبي مانند فيشبرداري و... و نيز مطالبي كه اختصاص به هر يك از علوم دارد مانند روش تحقيق در رياضي يا جامعهشناسي يا... لزوم مراجعه به منابع مربوط را ميطلبد.

روشن است كه اين شيوههاي مرسوم در قرآن به صورت تفصيل نيامده است ولكن آنچه كه ميتوان در اين رابطه از آيات قرآن استفاده كرد اين است كه: الف ـ قرآن روش و مراحلي را براي دستيابي به هدف ترسيم ميكند بدين شكل كه: ابتدا انسانها را براي شناخت جهان و نظر در كل نظام هستي دعوت ميكند. مانند: قُلِ انظُرُواْ مَاذَا فِي السَّمَـَوَ َتِ وَ الاْ ئَرْض;(يونس،100) اي پيامبر بگو تا بر آنچه كه در آسمانها و زمين است نظر بنمايند.

سپس عالم آفرينش را به دو نظام دروني و بيروني تقسيم ميكند; مثل: وَ فِي الاْ ئَرْضِ ءَايَـَتٌ لِّلْمُوقِنِينَ ;(ذاريات،20) در زمين آيتهايي است براي آنها كه اهل يقين هستند. و نيز: وَ فِيَّ أَنفُسِكُمْ أَفَلاَتُبْصِرُونَ ;(ذاريات،21) در نفسهاي

شما نيز آياتي الهي است چرا بصيرت نمينماييد.

و آنگاه جهان طبيعت را كه همان نظام بيروني آفرينش است مبدأ انديشه دربارة سنن و قواعد ثابت آن معرفي ميكند از آن جمله آية: قُلْ سِيرُواْ فِي الاْ ئَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَـَقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ ;(نمل،69) در زمين سير كنيد و به عاقبت مجرمين نظر كنيد. نتيجه اين كه، از منظر قرآن روش كلي براي دستيابي به شناخت بهتر، مطالعه كل نظام هستي و كاوش در هر يك از نظام بيروني و دروني آن و در نهايت انديشه دربارة قواعد تغييرناپذير جهان هستي است.

ب ـ با ملاحظة آيات قرآن سپس ميتوان منابع لازم براي تحقيق كه مطاله، مشاهده، مصاحبه، انديشه ومنابع شنيداري و تصويري است را استفاده و استخراج كرد. ج ـ قرآن كريم در مواردي چند به برخي از ابزارهاي تحقيق و شناخت نيز اشاره نموده از آن جمله است، آية 36 سورة اسرأ: وَ لاَتَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِي عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَغكَ كَانَ عَنْهُ مَسْ ئ‹ُولاً; از آنچه به آن آگاهي نداري، پيروي مكن; چرا كه گوش و چشم و دل، همه مسئولند از اين آيه استفاده ميشود كه سمع و بصر دو نمونه از ابزارهاي شناخت است چنان كه فؤاد نيز كه همان جان و حقيقت انسان است و مركز تصديق و تشخيص حق و باطل است، از آن ابزار محسوب ميشود. و نيز آية 78 سورة نحل: وَاللَّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَـَتِكُمْ لاَتَعْلَمُونَ شَيْ ئ‹ًا وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الاْ ئَبْصَـَرَ وَ الاْ ئَفْ ئ‹ِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ; و خداوند شما را از شكم مادرانتان خارج نمود در حالي كه هيچ چيز نميدانستيد; و براي شما، گوش و چشم و عقل قرار داد، تا شكر نعمت او را به جا آوريد.

د ـ قرآن، به اين مسأله نيز اشاره دارد كه در تحقيق از صواب و ناصواب، ميبايستي از تكيه بر ظن و گمان دوري نمود. و لذا براي رسيدن به حق تاكيد دارد، كه نبايد از ظن پيروي شود، آية 28 سورة نجم ميفرمايد: وَ مَا لَهُم بِهِي مِنْ عِلْمٍ إِن يَتَّبِعُونَ إِلآ الظَّنَّ وَ إِنَّ الظَّنَّ لاَيُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْ ئ‹ًا ; و در واقع، گمان در ]وصول به[ حقيقت هيچ سودي نميرساند.